با درودي بر خوانندگان گرامي؛
هرچند نصايح مولانا در مثنوي، همه و همه براي ساختن انسان‌ها و تمام آن عرفاني است، اما در بسياري موارد معاني و مفاهيم اجتماعي نيز از آن استنباط مي شود كه نكته ي پيش رو، ممكن است با حال و روز امروز ايرانيان، مناسبتي داشته باشد!
داستان آن پادشاه جهود کی نصرانیان را می‌کشت از بهر تعصب
بـود شـــاهی در جـــهودان ظــــلم‌ساز
دشـــمن عیـــســـی و نصـــرانـی گداز
عهــــد عیســــی بود و نـــوبــت آن او
جان موســـــی او و موســـــی جان او
شـــاه احـــــول کـــــــرد در راه خـــدا
آن دو دمســـــــاز خـــــدایــــی را جدا
گفــــت اســـــتاد احـــــولی را کاندر آ
زو بـــــرون آر از وثـاق آن شیشه را
گفــــت احول زان دو شـــیشه من کدام
پــــیــش تو آرم بــــکن شــــرح تـــمام
گــــفت اســـتاد آن دو شیشه نیست رو
احــــولی بگــــذار و افزون‌بـــین مشو
گــــفت ای استـــا مرا طـــعنه مــــزن
گفــــت استا زان دو یــک را در شکن
چون یک بشکســت هر دو شد ز چشم
مـــــرد احول گــردد از میلان و خشم
شیـــشه یک بود و به چشمش دو نمود
چون شـــکست او شیشه را دیگر نبود
خشــــم و شــــهـوت مرد را احول کند
ز اســـتـــقامـت روح را مـــبدل کــــند
چـــون غــــرض آمــد هنر پوشیده شد
صــد حـــجاب از دل به سوی دیده شد
چـــون دهد قاضی به دل رشوت قرار
کـــی شـــناســــد ظــالم از مظلوم زار
شـــــاه از حـــــقد جهـــــودانه چــــنان
گــــشت احـــــول کالامان یا رب امان
صـــد هزاران مؤمــــن مظلــوم کشت
که پــــناهم دیــــن موســـی را و پشت
آموختن وزیر مکر پادشاه را
او وزیـــری داشـــــت گبر و عشوه ده
کــــو بر آب از مـــــکر بر بستی گره
گفـــــت ترســــایان پــــناه جــــان کنند
دیــــن خــــود را از مــلک پنهان کنند
کم کش ایشان را که کشتن سود نیست
دیــــن ندارد بوی مشک و عود نیست
ســــر پنــــهانســــت انــدر صد غلاف
ظاهـــرش با تســت و باطن بر خلاف
شـــاه گفـــتش پـــس بگو تدبیر چیست
چــــارهٔ آن مــکر و آن تزویـر چیست
تــــا نـــمـــانــــد در جهـــان نصرانیی
نـــــی هــــویــــدا دیــــن و نـه پنهانیی
گــــفــــت ای شه گوش و دستم را ببر
بیـــنی‌ام بشـــکاف و لــب در حکم مر
بــــعد از آن در زیــــردار آور مــــرا
تا بخـــواهد یــــک شــــفاعـت گر مرا
بـــــر مــــنادی‌گـــــاه کن ایــن کار تو
بر ســــر راهـــــی کــــه باشد چارسو
آنــگهــــم از خود بـــران تا شهر دور
تــــا در انـــدازم دریــشان شر و شور
تلبیس وزیر بانصاری
پـــــس بگـــویم من بــــسر نصـــرانیم
ای خـــــــــدای رازدان می‌دانــــــیــــم
شـــــاه واقــــف گــشـــت از ایمان من
وز تـــــعـــصــــب کرد قصد جان من
خــــواســــتــــم تا دین ز شه پنهان کنم
آنـــــک دیــــن اوســــت ظاهر آن کنم
شــــاه بویــــی بــــرد از اســــرار من
مــــتــــهم شــــد پیــــش شـه گفتار من
گــــفت گفـت تو چو در نان سوزنست
از دل مــــــن تا دل تو روزنــــســــت
مــــن از آن روزن بــــدیـــدم حـال تو
حــــال تــــو دیــــدم نــــنوشـــم قال تو
گــــر نـــبــــودی جان عــیسی چاره‌ام
او جــــهــــودانـــه بـــکــردی پـــاره‌ام
بـــهــــر عـــیسی جـان سپارم سر دهم
صــــد هــــزاران مـــنتش بر خود نهم
جــــان دریــغم نیست از عیسی ولیک
واقـــفــــم بـــر عـــلــم دینش نیک‌نیک
حــــیـــف می‌آمـــد مــرا کان دین پاک
درمـــیان جـــاهـــلان گــــــردد هلاک
شـــکر ایـــزد را و عــیــسی را که ما
گــــشته‌ایــــم آن کــــیش حق را ره‌نما
از جـــــهـــود و از جهـــودی رسته‌ایم
تا بــــه زنــــاری میــــان را بســته‌ایم
دور دور عـــیسیـــست ای مردمـــــان
بـــشنــــوید اســــرار کــیـــش او بجان
کـــــرد با وی شـــاه آن کاری که گفت
خــــلـــق حیران مانده زان مکر نهفت
رانـــــد او را جانــــب نصــــرانیــــان
کــرد در دعـوت شـروع او بعد از آن
قبول کردن نصاری مکر وزیر را
صـــــد هـــــزاران مرد ترسا سوی او
انــدک‌انـــدک جمـــع شــد در کوی او
او بیــــان می‌کــــرد بـا ایشـــان بــراز
ســــر انـــگـــلــیون و زنـــار و نــماز
او بـــه ظــــاهر واعــــظ احکـــام بود
لیــــک در باطــــن صـــفیر و دام بود
بــــهر ایـــن بعضی صحابه از رسول
ملـــتمــــس بــــودند مـــکر نفس غول
کــــو چــــه آمـــیــزد ز اغراض نهان
در عــبـــادتـــها و در اخــــلاص جان
فـــضــــل طـــاعــت را نجستندی ازو
عــــیـــب ظــاهر را بجــستندی که کو
مـــو بــــه مـــو و ذره ذره مـکر نفس
می‌شنـــاســــیدند چـــون گل از کرفس
موشـــکـــافـــان صــــحــابه هم در آن
وعــــظ ایــــشان خیــره گشتندی بجان
متابعت نصاری وزیر را
دل بـــــدو دادنــــــــد ترســــایان تـمام
خــــود چه بـاشـــد قوت تـــقلید عــــام
در درون ســــینــــه مـــهرش کــاشتند
نــــایـــب عیــــسیــــش می‌پنـــداشتــند
او بســــر دجـــال یــــک چشــــم لعین
ای خــــــدا فریــــاد رس نعـــم المعین
صــــد هـزاران دام و دانه‌ست ای خدا
مــــا چـــو مـــرغــــان حریص بی‌نوا
دم بــــدم ما بـــســـتــــهٔ دام نـــــویــــم
هر یـــکی گر بـــاز و سـیمرغی شویم
می‌رهــــانی هــر دمـــــی ما را و باز
ســــوی دامــــی مـــی‌رویم ای بی‌نیاز
ما دریــــن انـــــبار گنـــدم می‌کـــنـــیم
گـــــندم جمــــع آمــــده گـــم مـــی‌کنیم
می‌نــیـــندیــــشـــیـــم آخـــر ما بـهوش
کــین خلل در گنـدمست از مکر موش
مــــوش تا انـــبار مـــا حـــفره زدست
و از فـــنش انبـــار ما ویــران شدست
اول ای جـــان دفـــع شـــر مــوش کن
وانـــگهـــان در جـــمع گندم جوش کن
بـــشنو از اخـــبار آن صـــدر الصدور
لا صـــلـــوة تـــم الا بـــالـــحــــضـور
گــــر نه مـــوشی دزد در انبار ماست
گـــنــــدم اعــــمال چــل سـاله کجاست
ریــــزه‌ریـــزه صـــدق هر روزه چـرا
جـــمع مـــی‌نـــایـــد دریـــن انـــبار ما
بـــس ستـــارهٔ آتــــش از آهـــن جــهید
وان دل ســــوزیــــده پــذرفـت و کشید
لـــیـــک در ظلـــمت یکی دزدی نهان
مـــی‌نهد انـگـــشت بر اســـتـــارگـــان
می‌کـــشد اســـتارگان را یـــک به یک
تـــا کـــه نفـــروزد چــراغــی از فلک
گـــر هــــزاران دام بــاشـــد در قــــدم
چـــون تو با مــــایی نبـــاشد هــیچ غم
چــــون عـــنایاتــــت بــــود با ما مقـیم
کـــی بـــود بیـــمی از آن دزد لـــئـــیم
هر شـــــبــــــی از دام تــــن ارواح را
می‌رهــــانــــی مـــی‌کـــنی الـــواح را
مــی‌رهنـــد ارواح هر شـب زین قفس
فـــارغــان نـــه حـــاکم و محکوم کس
شـــب ز زنـــدان بـــی‌خبـــر زنـدانیان
شــب ز دولـــت بی‌خـــبر سلــطانــیان
نـــه غــــم و انـــدیشــــهٔ سـود و زیان
نـــه خـــیال ایـــن فــــلان و آن فــلان
حــال عــــارف ایــن بود بی‌خواب هم
گـــفت ایـــزد هـــم رقـــود زیـــن مرم
خفـــته از احـــوال دنیـــا روز و شـب
چـــون قـــلـــم در پنـــجهٔ تقــلیـب رب
آنــک او پنــجـــه نـــبـــیـــند در رقـــم
فــــعــــل پنـــدارد بـــجــنـــبش از قـلم
شـــمـــه‌ای زیـــن حال عارف وا نمود
عـــقل را هـــم خــواب حسی در ربود
رفـــته در صــحرای بـی‌چون جانشان
روحـــشــــان آســـوده و ابـــدانـــشـان
وز صـــفــــیــــری بـاز دام اندر کشی
جـــمـــله را در داد و در داور کـــشی
چــونـــک نور صبـــحدم ســر بر زند
کـــرکـــس زریـــن گـــردون پــر زند
فـــالــق الاصـــباح اســـرافــــیــــل‌وار
جـــمـــله را در صورت آرد زان دیار
روحــــهـــای منـــبســــط را تـــن کـند
هـــر تــــنــــی را بـــاز آبـــستـــن کند
اســـپ جـــانها را کنـــد عاری ز زین
ســــر الـــنــــوم اخ الـــموتـــســت این
لــــیـــک بــــهر آنـــک روز آیــند باز
بــــر نــــهـــد بــــر پایـــشان بند دراز
تا کـــه روزش واکـشـــد زان مرغزار
وز چـــراگـــاه آردش در زیـــر بــــار
کاش چون اصحاب کهف این روح را
حــفـــظ کـــردی یا چو کـشتی نوح را
تـــا ازیـــن طـــوفان بــیداری و هوش
وا رهــیدی این ضمیر و چشم و گوش
ای بــسی اصحــاب کهــف اندر جهان
پهـــلوی تـــو پـیش تو هست این زمان
یـــار بـــا او غـــار بـــا او در ســرود
مـهر برچشمست و بر گوشت چه سود
در پناه حق باشيد
